उत्तरतिर पहाड र चारैतिर जंगलले ढाकेको सानो गाउँमा बसोबास गर्ने एक युवक थियो दयानन्द, जसको जीवनकै ठुलो रहर भनेको राजधानी काठमाडौँ पुगेर ठुलो अफिसमा काम गर्ने र घर बनाउने थियो। यद्यपि उसको रहरभन्दा यथार्थता धेरै फरक थियो। ऊ विपन्न परिवारमा जन्मिएको थियो तर पनि आफ्नो काठमाडौँ जाने रहर पूरा गर्नबाट पछि नहट्ने अठोटमा थियो।
ऊ पढाइ बाहेकको समयमा खेतबारीमा काम गर्थ्यो। उसको खेतबारीको माटो, हलो, कुटो र कोदालोसँग पनि सम्बन्ध राम्रो थियो। उसको मनमा एउटा मात्र रहर थियो, त्यस्तो रहर जसलाई पूरा गर्न उसले साहस र प्रयासको अलावा केही पनि चिन्न सकेको थिएन। उसले कहिल्यै त्यो सोच्न सकिरहेको थिएन कि जीवनको परिभाषा के हो? उसलाई लाग्थ्यो, ‘काठमाडौँ त्यहाँ जीवन बदल्ने अवसर छ।’ उसलाई अवसरसँग आउने चुनौतीको हेक्का थिएन।
एक दिन ऊ आफ्ना बुबासँग कुराकानी गर्दै भन्छ, ‘बाबा, म काठमाडौँ जान्छु। म त्यहाँको जीवन जिउन चाहन्छु। मलाई विश्वास छ, म सफल हुनेछु। तपाईंहरूलाई म पछि त्यहीँ लगेर राख्छु।’
बुबा उसको रहर सुन्दै भन्नुहुन्छ, ‘छोरा तिमीलाई थाहा छ, हामी गरिब छौँ। काठमाडौँमा तिमीले धेरै खालका परिस्थितिको सामना गर्नु पर्नेछ तर हाम्रो आशीर्वाद छ।’
उहाँसँग आशीर्वाद बाहेक अरू केही थिएन। बाबापछिको घर सम्हाल्ने ऊ मात्र थियो। त्यसैले बाबासँग विकल्प अरू थिएन।
दयानन्दले काठमाडौँ जाने तयारी गर्यो। उनले आफ्नो रहर पछ्याउनको लागि गाउँबाट बिदा भयो। काठमाडौँ पुगेपछि विशालता र अस्तव्यस्तता देखेर दयानन्दको मन केही हदसम्म डरायो। यहाँका मानिसहरूका आँखामा चमक थियो तर दयानन्दले महसुस गर्यो कि उनीहरूको चमक कहिल्यै नदेखिने हो जस्तो लाग्थ्यो।
पहिलो दिन दयानन्दले पशुपतिनाथको दर्शन गर्दै काठमाडौँका विभिन्न ठाउँमा गयो। उसलाई लाग्यो कि यहाँ जीवन केही फरक नै छ। तर उसको मानसिकता भने गाउँको सीमिततालाई पार नगरी अघि बढ्न चाहन्थ्यो। उनलाई विभिन्न अफिसहरूमा कामको अवसर खोज्न गाह्रो भइरहेको थियो।
उसको दैनिकी र साप्ताहिक पाउने सम्म सबै पत्रिकाहरू बटुल्दै काम खोज्न थाल्यो। सँगै कोठा भाडामा बस्नेहरूलाई समेत काम बुझ्न भ्यायो। त्यति मात्र होइन, ऊ भित्ता र पोलमा टाँसेका पोस्टरहरू समेत हेर्दै खोज्दै हिँड्यो। दिनहरू बित्दै गए, दयानन्द थकित हुँदै गयो। अन्तः उसले बिमा कम्पनीमा काम पाउँछ र उसका दिनहरू सामान्य बन्दै जान्छ।
एक रात सुतिरहेको बेला अचानक उसको आँखा खुल्यो। एउटा असाधारण रहर देख्दै थियो। रहर थियो एक विशाल पुस्तकालयको, जहाँ प्रत्येक पुस्तकमा जीवनका रहस्य लुकेका थिए। दयानन्द देख्छ कि, त्यो पुस्तकालयमा एउटा पुरानो पुस्तक त्यहाँका सबै ज्ञान र अनुभवहरूको भण्डार थियो। दयानन्दले त्यो पुस्तक समात्यो र खोल्दै गयो।
पुस्तकको पन्नामा लेखिएको थियो- ‘रहर र यथार्थ बिचको दूरी त्यति ठुलो छैन। जसलाई तपाईं यथार्थ भन्नुहुन्छ, त्यो तपाईंको रहरहरूको परिमार्जन हो।’
दयानन्द अचम्मित हुँदै उठ्यो। उसलाई थाहा भयो कि उसको रहर साँचै छ तर यथार्थता भने उसको बाहिरी संसार होइन, उसको आन्तरिक संसार हो। यसले उसको जीवनको परिभाषा नै बदलिदियो।
अर्को बिहान दयानन्द अफिसका लागि निस्कियो तर उसले यो सोच्न थालेको थियो कि, सफलता केवल अफिसका काममा मात्र सीमित छैन। त्यसको अर्थ भनेको आफ्नो क्षमता र सामर्थ्यलाई आत्मसात् गर्नु हो। त्यसैले उसले गुमाएको आत्मविश्वास फिर्ता पायो।
दिन बित्दै गए र दयानन्दले आफैँलाई सम्हाल्न थाल्यो। त्यसपछि उसले नयाँ दृष्टिकोणबाट आफ्ना समस्याहरूलाई हेर्न थाल्यो। दयानन्द काठमाडौँमा बसेर नयाँ साथीहरू बनायो र उनीहरूले उसलाई जीवनका वास्तविक अर्थहरूको बारेमा नयाँ दृष्टिकोण दिए।
त्यो रात फेरि उसले रहरमा देखेको पुस्तकालयको सम्झना गर्यो। उसले आफूलाई सम्झायो कि यो रहर र यथार्थ बिचको दूरी थोरै मात्र थियो। रहर भनेको भविष्यको प्रेरणा हो र यथार्थता भनेको त्यसलाई संसारमा उतार्ने यात्रा हो। त्यसपछि दयानन्द आफ्नो भविष्य निर्माण गर्न जुट्यो।
दयानन्दको काठमाडौँको यात्रा जीवनको एउटा महत्त्वपूर्ण मोड थियो। जहाँ उसले आफैँलाई फेला पार्यो र सबै कठिनाइहरू पार गर्दै आफ्नो रहर पूरा गर्न अडिग रह्यो।
जसरी जीवनका पथमा हर्ष र शोक आउँछन्, त्यस्तै दयानन्दको जीवन पनि त्यही मिश्रण थियो। उसले सँगै सिकेको कुरा यो थियो कि रहर र यथार्थता केबल बाहिरी परिभाषामा मात्र फरक हुँदैनन्, तिनीहरूको भित्री अर्थ र साँचो मार्ग सँगै हिँड्नमा मात्रै सफलता छ।
अन्ततः दयानन्दले काठमाडौँको व्यावसायिक जीवनमा सफलता प्राप्त गर्यो। यद्यपि उसले कहिल्यै आफ्नो गाउँ र त्यहाँको सन्देशलाई बिर्सेन। गाउँका साथीहरू र बुबा आमासँग फोनमा कुरा गर्दा उनीहरूले सोध्थे, ‘दयानन्द, काठमाडौँ कस्तो छ ?’
दयानन्द हाँस्दै जवाफ दिन्थ्यो, ‘काठमाडौँको यथार्थता र मेरो रहर बिचको यात्रा सबैभन्दा मूल्यवान् कुरा हो।’
यसरी दयानन्दको रहरले प्रमाणित गर्यो कि रहर र यथार्थ बिचको भिन्नता केवल हामीले बनाएका सीमाहरू हुन्। हाम्रो आन्तरिक शक्ति र रहर यी सबैलाई मिलाएर जीवनलाई नयाँ अर्थ दिन सक्छ।
