पातलो ज्यान। निन्याउरो अनुहार। काठमाडौंको ठिही छल्न रातो कुर्तामाथि पातलो ज्याकेट लगाएकी थिइन्।
छड्के भिरेको झोला हातले सम्हालिरहेकी उनी बेचैन देखिन्थिन्।
'मलाई छोरो पढाउनु छ। महिनामा दस/पन्ध्र हजारको काम कतै पाइन्छ कि भनेर खोज्दैछु,' मसिनो स्वरमा बोलिन्, 'नभए यत्तिकै लागि विदेश जानुपर्छ। त्यो पनि अवैध रूपमा।'
उनी मैयाँ तामाङ (परिवर्तित नाम) हुन्। ३५ वर्षीया मैयाँको घर सिन्धुपाल्चोक हो। हिजोआज काठमाडौंमा आफन्तको डेरामा अल्झिएकी छन्।
आठ कक्षा पढिरहेका उनका छोरा होस्टल बस्छन्। तिनै छोरा पढाउन उनी दौडधूप गरिरहेकी हुन्। यहीँ काम पाउन मुश्किल भएपछि उनी भारत हुँदै इराक जाने योजनामा छिन्।
'यहीँ छोरा पढाउन सक्ने गरी नियमित पैसा पाइने काम भए किन जान्थेँ होला र,' उनले भनिन्।
उसो त उनी पहिलोपटक यसरी अवैध रूपमा विदेशिन लागेकी होइनन्। एक दशक भयो, उनको घर खर्च परदेशको कमाइले धानेको।
मैयाँ यसअघि इजिप्टमा घरेलु कामदारका रूपमा काम गर्थिन्। कोरोना महामारीमा नेपाल फर्केकी हुन्। तर इजिप्ट जानुअघि उनले लामो समय इराकमै काम गरेकी थिइन्।
'इराकमा एक जना साहुनी मात्र थिइन्। काम धेरै थिएन तर पैसा धेरै हुन्थेन,' मैयाँले परदेशको आफ्नो पहिलो कामबारे सुनाइन्, 'साढे दुई वर्षको छोरा छाडेर गएको धेरै याद आउँथ्यो।'
दस वर्षअघि इराक जाँदा उनी फरक विवरण भएको पासपोर्टमा आफ्नो फोटो टाँसेर त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलबाट छिरेकी रहिछन्। उनलाई पठाउने दलालले अर्काको पासपोर्ट दिएका थिए। त्यसमा भएको नाम, उमेर, ठेगाना, बाबुबाजेको नाम मैयाँले कण्ठ पारिन्। विमानस्थलमा सोध्दा सबै भनिन्। त्यसपछि उनलाई जान दिए।
इराक पुगेपछि पासपोर्ट र कागजात साहुनीले राखिन्। त्यहाँ साढे तीन वर्ष बसिसक्दा मैयाँले पासपोर्टमा लेखिएको नाम र विवरण भुलिन्।
'नेपाल फर्किने बेलासम्म सबै भुलेँ। त्यहाँको विमानस्थलमा सोध्दा आफ्नो वास्तविक नाम भनिदिएँ। उमेर २७ वर्ष भएको बताएँ तर पासपोर्टको उमेर ३५ वर्ष पुगिसकेको रहेछ। यो विवरण नमिलेपछि त्यहाँ प्रहरीले पक्रिए,' उनले सम्झिइन्।
त्यो दिन उनी विमानस्थलमा चार/पाँच घन्टा प्रहरीचौकीमा बस्नुपर्यो। साहुनीले त्यहाँबाट निकालेर उनलाई घर लगिन्। केही दिनपछि फर्काइदिइन्। तर नेपाल आएर पनि मैयाँ प्रहरीको फन्दामा परिन्।
'अर्काको नाममा गएको थाहा पाएपछि मलाई यहाँको विमानस्थलबाटै हनुमानढोका ल्याइयो। हनुमानढोकामा १५ दिन बसेँ। पचास हजार तिरेर निस्किएँ,' उनले भनिन्।
तीन वर्ष इराक काम गरेर कमाएको आठ लाख उनले श्रीमानलाई दिएकी थिइन्। आउँदा एक रूपैयाँ पनि थिएन। उनका श्रीमानको कमाइ थिएन, तास खेलिरहन्थे।
'उनलाई घरै छाडेर छोरालाई माइत राखेर म कमाउन इराक गएकी थिएँ। सबै पैसा श्रीमानले कता लगे कता,' उनले गुनासो गरिन्, 'म आएपछि मलेसिया गएका थिए। अहिले अत्तोपत्तो छैन। केही खबर छैन। अरूले भनेको सुन्दा उनी अर्कै केटीसँग बस्छन् रे।'
फर्केको एक वर्षजति मैयाँ नेपालमै बसिन्। यहीँ मजदुरी गरेर छोरा पढाउने सोचिन्। सात महिना ज्यामी काम गरिन्। तर ठेकेदार आधा पैसा दिएर भागे।
'अनि त रूनु न हाँस्नु भएँ। त्यत्रो महिना इँटा-बालुवामा पोखेको पसिना खेरै गयो,' उनले भनिन्, 'अरू काम खोजेँ। तर यहाँ चिनेको नहुँदा लुगा धुने काम पनि नपाइने रहेछ। पाए पनि चार-पाँच हजार कमाइले कसरी धानिनु! त्यसपछि फेरि विदेश जाने सोच बनाएँ।'
त्यसपछि मैयाँले ऋण खोजिन्। छोरालाई होस्टल राखिन्। म्यानपावरलाई साढे दुई लाख बुझाएर करिब पाँच वर्षअगाडि घरेलु कामदारकै रूपमा इजिप्ट पुगिन्।
गौशालास्थित एक म्यानपावर कम्पनीमार्फत त्यहाँ पुगेकी उनलाई सुरूमा एउटा घरमा काम लगाइएको थियो। बालबच्चा स्याहार्ने, खाना पकाउने, कपडा धुने, सफाइ गर्नेजस्ता काम गर्नुपर्थ्यो। तर उनले न तलब पाइन्, न समयमा खान।
'एकदमै यातना खप्नुपर्थ्यो। त्यहाँको भोगाइ शब्दमा भन्न नै सकिने छैन। छ महिना काम गरेको तलब दिएन। त्यसपछि म दूतावास पुगेँ। दूतावासले मलाई अर्को घरमा पठायो,' उनले भनिन्।
नयाँ ठाउँको परिवारमा ५ जना थिए, घर मात्रै चार वटा। ती सबै घर सफा गर्नेसहित भित्रका सबै काम गर्थिन्। बिहान पाँच बजेदेखि राती दुई बजेसम्म खट्दा पनि अरबी साहुनीले शारीरिक यातना दिइरहन्थिन्।
'मलाई चिथोर्ने, चिमोट्ने गर्थिन्। घाउ नै घाउ हुन्थ्यो। आफ्नो शरीर देखेर आफैं रुन्थेँ। तर छोरालाई पढाउनु थियो अनि सबै सहन्थेँ,' मैयाँ भक्कानिइन्।
त्यहाँ पनि तीन महिना काम गरेपछि बल्ल एक महिनाको तलब पाउँथिन्। मुश्किलले दुई वर्ष बिताएपछि उनी नेपाल फर्किन चाहिन्। पासपोर्ट साहुनीसँगै थियो।
उनले मैयाँलाई 'अवैध रूपमा बसेकी होस्, मारेर फ्याँकिदिन्छु, कोही खोज्न आउँदैनन्। चुपचाप काम गर्' भनिदिइन्। मैयाँलाई त म्यानपावरले दुई वर्ष काम गर्नुपर्छ भनिदिएको थियो। पढाइ नभएकाले सबै हेर्न जानिनन्। तर भिसा तीन महिनाको मात्र रहेछ।
त्यसपछि साहुनीले तलब भने अलिकति बढाइदिइन्। छोराको पढाइ र होस्टल खर्च सम्झेर उनी बसिन्। साढे चार वर्ष त्यही घरमा त्यसरी नै काम गरिरहिन्।
अनि सुरू भयो कोरोना।
'रोग आएपछि मलाई खुबै डर लाग्यो। मरे पनि आफ्नै देशमा, बरू छोरासँगै मर्छु भन्ने भयो,' मैयाँले भनिन्, 'त्यसपछि मैले साहुसाहुनीलाई नेपाल फर्काइदिनू भनेर धेरै हारगुहार गरेँ, रोएँ।'
यसपालि भने साहुनी रोकिनन्, टिकट काटिदिइन्। मैयाँले सात महिनाको तलब पाउन बाँकी थियो। साहुनीले नेपाल फर्कने दिन दिन्छु भनिन्। त्यो दिन साहुनी घरै बसिनन्, पछि एयरपोर्टमै आएर दिन्छु भनिन्। तर आइनन्।
मैयाँले फोन गर्दा जवाफ पाइन्, 'चुपचाप तेरो घर जा, पैसा पाउँदिनस्।'
फर्किएपछि झन्डै एक वर्षसम्म मैयाँ कहिले सिन्धुपाल्चोकको माइत त कहिले आफन्तको डेरा, काठमाडौं बसिन्।
महामारी सामान्य बन्दै गएपछि उनी फेरि भारतको बाटो हुँदै इराक जान हिँडिन्। तर उनलाई भारतीय प्रहरीले पक्राउ गर्यो। ६ महिना हिरासतमा बसिन्।
'मलाई इराकको पुरानो मेरो साहुनीले भिसा पठाइदिनु भएको थियो। म भिजिट भिसा बनाएर युएई जाने र त्यहाँबाट इराक छिर्ने सोचिरहेकी थिएँ,' मैयाँले सुनाइन्।
सोच बनाए पनि उनलाई प्रक्रिया थाहा थिएन। त्यही क्रममा इराकमै रहेकी गाउँकी चिनजानकी महिलाले एक व्यक्तिले इराक छिर्न सहयोग गर्ने सुनाइन्। उनले ती व्यक्तिको नम्बर पनि दिइन्।
'मैले फोन गरेँ। ती मान्छे नेपाल आएका रहेछन्। उनले भारत हुँदै इराक १५ दिनमा पुर्याइदिने सुनाए। त्यहाँबाट सजिलै जान सकिने सुनेपछि म राजी भएँ,' मैयाँले भनिन्।
२०७७ माघको कुरा। सबै काम मिलाउन भन्दै ती व्यक्तिले सुरूमा मैयाँसँग डेढ लाख मागे। उनले पैसा हातमा थमाइदिइन्। ती व्यक्तिले 'एयरपोर्टमा यो कागजात देखाउनु' भनेर दिए।
मैयाँ दंग पर्दै बाटो लागिन्। लखनउ पुगेर त्यहाँको एयरपोर्टमा कागजात देखाइन्। तर दूतावासका कागजात नक्कली बनाइदिएका थिए दलालले। उनलाई त्यहाँको प्रहरीले पक्रियो। सबै कागजात र मोबाइल पनि प्रहरीले नियन्त्रणमा लियो। उनी एयरपोर्टबाट छिर्न पाइनन्।
'मोबाइलमा इराकबाट साहुनीले पठाएको भिसा थियो। त्यो देखेर यो त आफैं दलाल रहिछे भन्ने आरोप प्रहरीले लगाए र मलाई जेलमा पुर्याए,' उनले भनिन्।
मैयाँको परिवारमा सम्पर्क गर्ने केही माध्यम भएन। रातदिन रोएरै उनले भारतको हिरासतमा ६ महिना कटाइन्।
एकदिन हिरासतमा अर्की नेपाली महिला ल्याइयो। ती महिलासँग फोन मागेर उनले घरमा सम्पर्क गरिन्।
'मलाई त्यहाँ पुर्याउने मान्छे त कता गयो कता। उसको फोन नम्बर पनि थिएन। मलाई लिन मेरो भाइ गयो। त्यहाँ जरिवाना तिरेर म निस्किएँ,' उनले भनिन्।
२०७८ साउनमा उनी नेपाल फर्किइन्। भएको सबै पैसा सकियो।
'यहाँ केही काम पाइँदैन। छोरालाई पढाउन यति दुःख गरिसकेँ। उसलाई होस्टलबाट निकाल्न मन छैन,' उनी भन्छिन्, 'अब स्कुलको पैसा कसरी तिर्ने भन्ने पीरले रातभर निदाउन सकेकी छैन।'
त्यसैले उनी फेरि इराक जान तम्सिएकी हुन्। उनलाई अवैध रूपमा जाँदा समस्या हुन्छ भन्ने थाहा नभएको होइन। तर भन्छिन्, 'सबै दुःख थाहा हुँदाहुँदै छोराका लागि मर्न तयार भइसकेँ।'
