चितवनको पहाडी क्षेत्रमा चिउरीका बोट प्रशस्तै भेटिन्छन्।
यतिबेला चिउरी फुल्ने मौसम भएकाले यहाँका मौरीपालक किसान मौरी चराउन चिउरी फुल्ने पाखातर्फ लागेका छन्।
चिउरीको बोटमा फूल खेल्न सुरु भएको छ।
रत्ननगर–४ भोकाहाका किसान रामबहादुर थापा दुई सय घार मौरी लिएर कालिका नगरपालिका–१० स्थित पाइमाराङमा पुगेका छन्।
‘तोरीमा फूल सकिँदै जान थालेपछि चिउरीमा चराउन मौरी लिएर आएका हौँ,’ उनले भने, ‘फागुन अन्तिमसम्म मौरी यही राखिन्छ।’
उनले मौसमले साथ दियो भने दुई पटकसम्म मह काढ्ने बताए।
चिउरीको मह नजम्ने भएका कारण उपभोक्तले धेरै खोज्ने गरेको किसान थापाले बताए।
‘विसं २०५६ देखि मौरी पाल्दै आएको हुँ,’ उनले भने, ‘प्रत्येक वर्ष मौरी चराउन विभिन्न स्थानमा गइरहनुपर्छ।’
उनले मौरीको चरन क्षेत्र र महको बजारीकरणको समस्या रहेको बताए।
चरन क्षेत्रमा पनि जंगली जनावरले दुःख दिने उनको अनुभव छ।
मौसम अनुकूल भएमा एक वर्षमा चार पटकसम्म मह काढिने थापाले बताए।
‘मौरी पालेर परिवार ढुक्कसँग पालिएको छ,’ उनले भने, ‘जिन्दगीको सबैभन्दा आनन्द यही हो।’
चितवनको कालिका नगरपालिका, राप्ती नगरपालिका र इच्छाकामना गाउँपालिकाका विभिन्न वडामा चिउरीको बाक्लो जंगल छ। यहाँ यो सिजनमा मात्रै झण्डै ३० हजार घार मौरी चराउनका लागि ल्याउने गरिएको नेपाल मौरीपालक महासंघका पूर्वअध्यक्ष शिवप्रसाद पौडेलले बताए।
उनका अनुसार यहाँ चितवनसँगै मकवानपुर, रौतहट, नवलपरासी, रुपन्देही, दाङलगायत जिल्लाका किसानले पनि मौरी ल्याउने गरेका छन्।
जंगली फूल र विषादी नहुने भएकाले चिउरीमा मौरी चराइने गरिएको हो।
चिउरीमा चरेका मौरीको मह नेपालबाहेक अरु देशमा नपाइने भएकाले यसको बजारीकरण गर्न सके उच्च प्रतिफल प्राप्त हुने पूर्वअध्यक्ष पौडेल बताउँछन्।
उनका अनुसार नेपालमा सेरेना र मेलीफेरा मौरीपालन हुने गरेको छ । व्यावसायिक रुपमा भने मेलिफेराको पालिन्छ। चितवन मौरीपालनको उर्वर भूमि हो जहाँ पाँच सयभन्दा बढी व्यावसायिक मौरीपालक किसान छन्।
