‘अरु भन्छन् संसार हेर्न अर्को देश जानुपर्छ, तर म भन्छु संसार मलाई हेर्न आयो’ यो भनाइ हो पर्या–पर्यटन क्षेत्रमा ३२ वर्ष बिताएका प्रकाश न्यौपानेको।
काठमाडौंको विद्यार्थी जीवनमा रहेका न्यौपाने तत्कालीन प्रधानमन्त्री कृष्णप्रसाद भट्टराईकोमा जागिर खोज्दै पुगेका थिए। उनलाई जागिरका लागि चितवन जान भनियो। भट्टराईका स्वकीय सचिव हरिप्रसाद उपाध्यायले न्यौपानेलाई चितवन जान सक्छौँ? भनेर सोधे।
‘काठमाडौँमा हुर्किएको मलाई त्यहाँको काम जनावर देखाउनुपर्छ भनियो, मलाई प्रकृतिसँगै काम गर्ने चाहना थियो, मैले स्वीकार गरेँ”, न्यौपानेले विगत सम्झँदै भने।
उपाध्यायले कसैलाई भनेर आफूलाई चितवन पठाएको उनले बताए। ‘काठमाडौँमा मोटरसाइकल चढेर क्याम्पस जाने म, अब निकुञ्जमा पर्यटकलाई वन्यजन्तु देखाउन तयार भएँ”, न्यौपानेले भने।
काठमाडौँको बौद्धका न्यौपानेले सन् १९८९ मा चितवन राष्ट्रिय निकुञ्जभित्रको चितवन जङ्गल लजमा रू एक हजार दुई सय तलबमा चेनर गाईडका रुपमा जागिर सुरु गरेका थिए।
न्यौपानेले त्यसपश्चात् आफ्नो वाइल्डलाइफ क्यारियर सुरु भएको बताए। त्यसमा उनले १० वर्ष काम गरेका थिए।
‘त्यो बेलामा दरबारिया तथा उच्च ओहोदाका व्यक्ति, राजा, राजकुमार यहाँ घुम्न आउनुहुन्थ्यो। उहाँहरु मेघौली टाइगर टप्स जानुहुन्थ्यो। कहिलेकाहीँ चितवन जङ्गल लज तिर पनि आउनुहुन्थ्यो,’ उनले भने।
त्यहीँको अनुभवले उनलाई चितवन राष्ट्रिय निकुञ्जभित्रको अर्काे होटल गैँडा वाइल्डलाईफ क्याम्पको महाप्रबन्धक बनायो। यो होटलमा राजपरिवारदेखि अन्य उच्च ओहोदाका व्यक्तित्व पाहुनाका रुपमा आउने गर्दथे। न्यौपानेले महाप्रबन्धक भएर काम गर्न क्रममा पूर्व राजाहरुलाई नजिकबाट चिन्ने अवसर पाए।
‘राजपरिवारका सदस्यसँग निकट भएर काम गर्ने अवसर मिल्यो,’ उनले भने।
सरकारले होटल बन्द नगरेसम्म आफ्नो पर्या–पर्यटनको अनुभवलाई यही प्रयोग गरेको भन्दै यहाँ दश वर्ष काम गरेको उनले बताए।
सरकारले निकुञ्जभित्रका होटल बन्द गरेपछि साथीहरुसँगको सहकार्यमा भरतपुरको जगतपुरमा जग्गा किनेर ईको वाइल्डलाईफ लज खोलेको न्यौपानेले जानकारी दिए।
उक्त लज उनले आठवर्ष सञ्चालन गरेका थिए। भूकम्प र नाकाबन्दीले नेपालमा पर्यटक कम हुन थालेपछि त्यहाँबाट बिदा लिइएको उनले बताए।
गाईडका रुपमा काम गर्दा मुख्य रुचिको विषय पर्यटकलाई चरा देखाउनु थियो। सानैदेखि उनको चरामा रुचि थियो। उनले आफ्नो अनुभवलाई नयाँ पुस्तामा हस्तान्तरणसमेत गर्दै आएका छन्।
न्यौपाने अहिले नाथम कलेज रवि भवनमा नेपालका वन र वन्यजन्तुका बारेमा नेचर गाईडलाई पढाउँछन्। स्नातक र स्नातकोत्तर पढ्दै गरेका उनका विद्यार्थी हुन्छन्। यिनै अनुभवले आफूलाई प्रकृतिसँगै पर्यटनसँग जोड्न सहयोग पुर्याएको उनको भनाइ छ।
निकुञ्ज भित्रका होटल बन्द भएपछि निकुञ्जभित्रको स्वाद दिने उद्देश्यले सौराहा नजिकै कुमरोजमा सिद्धार्थ भिलासा वनबास नामक होटल उनले सञ्चालन गरेका छन्। अहिले न्यौपाने उक्त होटलको महाप्रबन्धक छन्।
जीवनको तीन दशक लामो यात्रामा एक सयभन्दा बढी देशका मानिससँग सङ्गत गरेको उनले बताए।
‘त्यतिबेला प्रविधि नभएकाले परिचित सबैसँग अहिले सम्पर्क हुन सकेको छैन। आफ्नो तीन दशकको जीवनअवधिमा एक सय बढी देशका व्यक्तिसँग सङ्गत गरेको छु,’ उनले भने।
पछिल्ला दिनमा सामाजिक सञ्जालबाट धेरैसँग जोडिने प्रयास भइरहेको उनले बताए। विश्वका धेरै देश आफू स्वयं पुगेको बताउँदै न्यौपानेले आफ्नो जीवनभर पर्या–पर्यटनसँग जोडेर काम गर्ने योजना रहेको सुनाए। पर्यटन क्षेत्रमा व्यवस्थापकीय पाटो महत्त्वपूर्ण हुने उनको अनुभव छ।
