घर निर्माणका लागि सुरूमै चाहिने सामग्री हो छड। छडबिना हामी आरसिसी (पक्की) घरको कल्पना पनि गर्न सक्दैनौं।
तपाईंहरूमध्ये धेरैलाई घर बनाउँदा कति छड चाहिन्छ र खर्च कति लाग्छ भन्ने जिज्ञासा होला।
यहाँ हामीले निर्माण व्यवसायीहरूको सहयोगमा साढे दुईतले घरमा लाग्ने छडको मात्रा र खर्चबारे जानकारी दिएका छौं।
घर बनाउन टिएमटी छड प्रयोग हुन्छ। यो छड विभिन्न ब्रान्डमा पाइन्छ। ब्रान्डअनुसार मूल्य पनि फरक हुन्छ।
छड विभिन्न आकारका हुन्छन्। छडको आकारले पनि मूल्यमा फरक ल्याउँछ। सामान्य घर बनाउन ८, १०, १२, १६, २० एमएम (मिमी) को छड प्रयोग हुन्छ। त्यस्तै अपार्टमेन्ट, हाउजिङ लगायत ठूला परियोजनामा ३२ एमएम (मिमी) सम्मको छड प्रयोग हुन्छ।
पछिल्लो समय संरचना निर्माणको काम सुस्त छ। त्यसैले निर्माण सामग्रीहरूको माग घट्दो छ। मूल्य पनि धेरै हेरफेर भएको छैन। छडको मूल्य भने बढ्दो क्रममा छ।
अहिले बजारमा छड प्रतिकिलो ९७ रूपैयाँदेखि एक सय रूपैयाँसम्म पुगेको नेपाल निर्माण सामग्री व्यापार संघ, काठमाडौंका सल्लाहकार अनसन साखः ले जानकारी दिए।
'एक-दुई दिनमै छडको भाउ किलोमा दुईदेखि तीन रूपैयाँ बढेको छ,' उनले भने।
अहिले नेपाल विद्युत प्राधिकरणले डेडिकेटेड र ट्रंक लाइनबाट बिजुली चलाएका उद्योगहरूले बक्यौता महसुल नबुझाएको भन्दै केही उद्योगको बिजुली लाइन काटिदिएको छ। बिजुली काटिएकामध्ये केही छड बनाउने उद्योग पनि छन्। ती उद्योगहरू बिजुली नहुँदा बन्द भएका छन्। उत्पादन भएको छैन।
यही कारण अहिले छडको भाउ बढेको हो।
'अहिले माग बढेको छैन तर सबै आकारका छड पाउन गाह्रो छ,' साखःले भने, 'नयाँ उत्पादन आउन सकेको छैन। भण्डारमा भएको पनि सकियो भन्छन्।'
उनका अनुसार छडको मूल्य आकार अनुसार दुई प्रकारले निर्धारण गरिएको हुन्छ — आधार दर (बेस रेट) र आधार दरमा थप साढे तीन रूपैयाँ।
१०, १२ र १६ एमएम (मिमी) को डन्डीको भाउलाई आधार दर मानिन्छ। त्यस्तै ८, २० र २५ एमएम (मिमी) को डन्डीको भाउमा आधार दरमा थप साढे तीन रूपैयाँ जोडिन्छ।
अहिले बजारमा डन्डीको आधार दर अर्थात् १०, १२ र १६ एमएमको किलोको ९७ रूपैयाँ छ। अनि ८, २० र २५ एमएमको डन्डी एक सय रूपैयाँ ५० पैसा छ।
'यो भाउ ब्रान्ड र कम्पनी अनुसार थोरै फरक हुन्छ,' उनले भने।
साढे दुईतले घर बनाउन छडमा कति पैसा छुट्याउनु पर्ला?
यहाँ हामीले आठ वर्षदेखि घर निर्माण गर्दै आएको जिरो डाय नेपालका सह–संस्थापक आर्किटेक्ट इञ्जिनियर सत्येन्द्र भट्टराईको सहयोगमा साढे दुईतले घर बनाउँदा छडमा लाग्ने खर्चको विवरण निकालेका छौं।
यो नौ सय वर्गफिट क्षेत्रफलमा बन्ने घरको लागत अनुमान हो।
भट्टराईका अनुसार छडको अनुमान डिजाइनले निर्धारण गर्छ। घरमा राखिने पिलर, स्ल्याब र बिमको आकारले खर्च घटबढ गराउँछ।
डन्डी धेरैजसो पिलर, बिम, स्ल्याब र भर्याङमा प्रयोग हुन्छ। आवश्यकता अनुसार फरकफरक आकारका राखिन्छ।
'घरको लोड (भार), पिलरबीचको दुरी र घरको उचाइ अनुसार डन्डीको आकार निर्धारण हुन्छ,' उनले भने।
स्ल्याबमा १० र ८ एमएमको डन्डी प्रयोग हुन्छ। त्यस्तै बिममा ८, १२ र १६ एमएमको प्रयोग हुन्छ भने पिलरमा १२, १६ र २० एमएमको लाग्छ। रिङ बाँध्न पनि ८ एमएमकै डन्डी प्रयोग गरिन्छ।
'यसको आधारमा भन्दा साढे दुईतले घरका लागि जगदेखि छतसम्म १४ हजार किलो डन्डी प्रयोग हुन्छ,' आर्किटेक्ट इञ्जिनियर भट्टराईले भने।
अहिलेको मूल्यअनुसार १४ हजार किलो डन्डीका लागि साढे १३ लाखदेखि १४ लाख रूपैयाँसम्म खर्च छुट्ट्याउनुपर्छ। यो खर्चमा छड किनेको ठाउँदेखि घर बनाउन लैजाने ठाउँसम्मको लगेको ढुवानी ज्याला जोडिएको छैन।
त्यस्तै घरको तला अझै थप्ने हिसाबले बनाइएको छ भने, डन्डीको मात्रा र खर्च दुवै बढ्न सक्छ।
डन्डी किन्दा यी कुरामा ध्यान दिनुहोस्
साधारणतया छडको ग्रेड जति बढी भयो, त्यति नै बलियो मानिन्छ। ग्रेडले डन्डीको बलियोपन बुझाउँछ। उच्च ग्रेडको भए थोरैले काम चल्छ र बलियो पनि हुन्छ। लचकता बढी भएको छडले घर भूकम्प प्रतिरोधी बनाउन मद्दत गर्छ।
योसँगै छडको गुणस्तर, भारवहन क्षमता र लचकताबारे पनि उत्तिकै सचेत हुनुपर्छ।
निर्माण कम्पनीले छडको प्रयोगशाला परीक्षण नगरी बजार पठाउन पाउँदैन। उपभोक्ताले माग गरेको अवस्थामा कम्पनी वा आधिकारिक डिलरले उक्त रिपोर्ट देखाउनुपर्छ।
त्यस्तै नापतौल तथा गुणस्तर विभागले छडको गुणस्तर मापन गरेर एनएस चिह्न प्रदान गरेको हुन्छ। छडमा तोकिएको मापदण्ड पूरा नभए उत्पादन निषेध गरिने नियम छ। त्यसैले प्रयोगशालाको पछिल्लो रिपोर्ट र गुणस्तर चिह्न हेर्न बिर्सिनु हुँदैन।
अनि, घर बनाउनुअघि आफ्नो आवश्यकता के हो भन्नेबारे कुशल इञ्जिनियरसँग सुझाव लिनुपर्छ।
