उना मातिना, मी सोन अल्सातो,
ओ बेला चाओ, बेला चाओ,
बेला चाओ, चाओ, चाओ
उना मातिना, मी सोन अल्सातो
ए हो त्रोवातो लिन्वासोर
ओ पार्तिजानो, पोर्तामी वीया,
ओ बेला चाओ, बेला चाओ,
बेला चाओ, चाओ, चाओ
ओ पार्तिजानो, पोर्तामी वीया,
के मी सेन्टो दी मोरीर
माथिका यी पंक्तिहरू इटालियन भाषाको चर्चित गीत हो जुन बीसौं शताब्दीको सुरूदेखि गाउन थालिएको इतिहास छ।
महिलाहरूले पितृसत्तात्मक समाजविरूद्ध आवाज उठाउँदा होस् या मजदुरहरूले आफ्नो हकनिम्ति नारा लगाउँदा होस्- इटालीका सबैजसो जनआन्दोलन र प्रदर्शनहरूमा यो गीत गाइँदै आएको छ।
युरोपमा 'क्रान्तिको प्रतीक' मानिने यही गीतले केही समययता संसारभरि खलबली मच्चाइरहेको छ। भाषा नबुझ्नेले पनि गुगलमा गीतको अर्थ खोज्दै गुनगुनाउन थालेका छन्। यो गीत अचेल टिकटकमा गाइन्छ, साथीभाइहरूको जमघटमा गुनगुनाइन्छ र उसै परे पार्टीहरूमा ठूलो आवाजमा घन्काउँदै केटाकेटीहरू एकअर्काको हात समातेर गीतको तालमा फनफनी घुम्छन्।
कम्तीमा सय वर्षदेखि इटाली लगायत युरोपेली मुलुकहरूमा गाइँदै आएको यो गीत आज विश्वव्यापी लोकप्रिय हुनुको श्रेय जान्छ, नेटफ्लिक्सको हिट सिरिज 'मनी हाइस्ट' लाई।
तपाईंहरूले पनि यो सिरिज हेर्नुभएको भए सन् २०१७ मे २ मा रिलिज पहिलो सिजनदेखि २०२१ डिसेम्बर ३ मा रिलिज पाँचौं सिजनको अन्तिम भागसम्म आइपुग्दा थुप्रैचोटि 'बेला चाओ' गीत सुनिसक्नुभयो होला।
सिरिजको 'थिम सङ' का रूपमा प्रयोग गरिएको यो गीत कहिले दु:खको भावमा गाइन्छ, कहिले उत्साह जोगाउने गरी हर्षमा गाइन्छ। सिरिजभरि यो गीत सुन्दा सुन्दा कतिले त यसै पनि गीत र यसको अर्थ कन्ठ पारिसकेका होलान्।
स्पेनिस भाषाको सिरिज 'मनी हाइस्ट' बारे हामीले केही समयअघि लेखिसकेका छौं। (हेर्नुहोस्: बैंक लुट्ने यस्तो योजना जसले संसारभरि धूम मच्चाउँदैछ) आज चाहिँ हामी मनी हाइस्टले संसारभरि सुपरहिट बनाएको 'बेला चाओ' गीतबारे कुरा गर्दैछौं।
गीतको कुरा गर्नुअघि यसको अर्थ खुलाऊँ।
मेरो ढोका बाहिरको संसार जागिसकेको छ,
अलविदा सुन्दरी, अलविदा सुन्दरी, अलविदा
मेरो ढोका बाहिरको संसार जागिसकेको छ
अनि मैले त्यहाँ अतिक्रमणकारीहरूलाई देखेँ
ए, मेरा सहयात्रीहरू हो, मलाई पनि सँगै लैजाओ
अलविदा सुन्दरी, अलविदा सुन्दरी, अलविदा
ए, मेरा सहयात्रीहरू हो, मलाई पनि सँगै लैजाओ
मलाई मर्न मन लागिरहेको छ
सिरिजमा यो गीत पहिलोपटक त्यति बेला सुनिन्छ जब दुई जना साथीहरू रक्सी खाएर नाच्दै यही गीत गाउँछन्। त्यसैले पहिलोपटक सुन्दा मलाई यो कुनै मनोरञ्जनात्मक गीत हो कि भन्ने लागेको थियो। कुनै भट्टी पसलमा रक्सी खाँदै केटाहरूले आफूले मन पराएका केटीलाई सम्झेर गाउने गीत हो कि भन्ने मेरो अनुमान थियो।
मैले यस्तो अनुमान गर्नुको कारण के भने, गीतमा प्रयोग भएको बेला चाओको अर्थ ‘गुडबाई ब्युटीफुल’ हो भनेर मलाई मेरा साथीहरूले सुनाएका थिए। मैले अरू शब्दहरू अर्थ्याउन गुगल प्रयोग गरिसकेको थिइनँ।
सिरिज जति हेर्दै गएँ, यो गीत उति धेरै सुन्दै गएँ। सुखमा पनि यही गीत गाइने, दु:खमा पनि यही गीत गाइने। सुन्दासुन्दा मलाई गीतको शाब्दिक अर्थ के होला भनेर जान्ने हुटहुटी जाग्यो।
जसै गुगल गरेँ, मलाई थाहा भयो, यो गीत त बीसौं शताब्दीको प्रारम्भमै इटालीका महिलाहरूको आन्दोलनमा प्रयोग भएको प्रतिकारको गीत पो रहेछ।
तानाशाही शासनविरूद्ध क्रान्तिको दौरबाट गुज्रेका हरेक समाजमा यस्ता गीत बनेका हुन्छन् जसले जनतालाई क्रान्तिमा गोलबद्ध हुन आह्वान गर्छ। जसले लोकतन्त्र बहाली निम्ति सहादत दिन अग्रसर गराउँछ। जसले स्वतन्त्रता र मानवअधिकार स्थापनाका लागि आवाज बुलन्द गर्न जनताको हौसला बढाउँछ। नेपालमा पनि यस्ता थुप्रै गीत छन्। त्यसैमध्येको एउटा लोकप्रिय गीत ‘गाउँ गाउँबाट उठ, बस्ती बस्तीबाट उठ, यो देशको मुहार फेर्नलाई उठ' हो।
पञ्चायतविरूद्ध विद्रोहको प्रतीक बनेको यो गीत आज पनि हकअधिकारको लडाइँ हुँदा समूहमा गुञ्जिने गर्छ।
यस्ता गीत अक्सर समाज रूपान्तरण र चेतना प्रवाहको निम्ति गाइन्छ। मनोरञ्जनका लागि वा पार्टीहरूमा रक्सी खाएर नाचगान गर्नमा यसको प्रयोग विरलै हुन्छ।
'बेला चाओ' को विशेषता चाहिँ के भने, यो गीत जनताको विद्रोहमा मात्र होइन, मनोरञ्जनमा पनि बराबरी घन्किन्छ। हकअधिकार निम्ति लड्दै गरेकाहरूले सडकमा ओर्लेर यो गीत जति गाउँछन्, त्यति नै डान्स पार्टीमा डिजेहरूले यो गीत गाउँदै कन्सर्ट पनि गर्छन्।
पछिल्लो समय युरोपबाहिर पनि 'बेला चाओ' विद्रोहको गीत बन्न थालेको छ।
भारतको जवाहरलाल नेहरु विश्वविद्यालयका विद्यार्थीले सरकारविरूद्ध गरेको प्रदर्शनमा हिन्दी भाषामा बेला चाओ गीत गाएका थिए। युट्युबमा खोज्ने हो भने विभिन्न देशमा विभिन्न भाषामा यो गीत गाइएका भिडिओहरू फेला पर्छन्।
'बेला चाओ' गीतको उत्पत्तिको कुरा गर्दा, बीसौं शताब्दीको प्रारम्भतिर इटालीको धान खेतमा काम गर्ने महिलाहरूले सबभन्दा पहिला यो गीत गाएको इतिहास छ।
खेतमा काम गर्ने महिलालाई इटालीमा ‘मन्डिनस’ भन्ने चलन थियो। ती महिला कामदारलाई धान रोप्न खेत तयार पार्दादेखि धान काट्ने बेलासम्म ढाड भाँच्चिने गरी काममा लगाइन्थ्यो तर त्यसबापत् उनीहरूले निकै कम पारिश्रमिक पाउँथे।
परिश्रमको दाँजोमा पौष्टिक आहार खान नपाउने हुँदा उनीहरू शारीरिक रूपले दुर्बल थिए। त्यसमाथि उनीहरूले लामो समय कुप्रो परेर काम गर्नुपर्थ्यो। बिहानदेखि बेलुकीसम्म चिसो पानीमा खुट्टा चोबलेर बस्नुपर्ने हुँदा उनीहरूका खुट्टा कटकटी खान्थे। छालाका पत्रपत्र उक्किन्थे।
वर्षौं वर्षको शोषणपछि एकदिन ती महिलाहरूले विद्रोह गरे। त्यही विद्रोह बेला उनीहरूले पहिलोपटक 'बेला चाओ' गीत गाएका थिए।
त्यसपछि बिस्तारै यो गीत इटालीका सबै गाउँमा लोकप्रिय हुँदै गयो र यसले लोकगीतको रूप लियो।
बीसौं शताब्दीको मध्यतिर दोस्रो विश्वयुद्ध सुरू भयो। त्यति बेला इटालीमा मुसोलिनीको शासन थियो। जर्मनीका हिटलरको सेनाले इटलीको केही भाग कब्जा गरेपछि इटाली सैनिकहरूले सानो सानो समूह बनाएर विद्रोह सुरू गरे। त्यस्तो समूहका सदस्यहरूलाई उनीहरू ‘पार्तिजानो’ भन्थे। यसको अर्थ समर्थक वा पक्षधर हुन्छ।
यी पार्तिजानोहरूले विभिन्न ठाउँमा हिटलरका सेनाको प्रतिकार गरे। उनीहरूको विद्रोह आमजनतामाझ पनि लोकप्रिय हुँदै गयो। उनीहरूको समर्थनमा इटालीका जनताले उही पुरानो 'बेला चाओ' गीतलाई नयाँ शैलीमा गाउन थाले। 'मनी हाइस्ट' सिरिजमा प्रयोग भएको र अहिले चर्चामा रहेको गीतका शब्दहरू त्यही समयका हुन्। त्यति बेला प्रयोग भएको 'पार्तिजानो' शब्द अहिलेको गीतमा पनि सुनिन्छ।
यो गीतले जर्मन सेनाविरूद्ध युद्धमा जान लागेका आफ्ना विद्रोही साथीहरूलाई सम्बोधन गरेको छ। यसमा आफ्नो देशको रक्षा निम्ति प्राण बलिदान गर्नुपरे पनि पार्तिजानोहरू तयार छन् भन्ने भाव छ।
गीतको एउटा अंशले भन्छ:
एसे ओ मोयो, दा पार्तिजानो,
ओ बेला चाओ, बेला चाओ,
बेला चाओ, चाओ, चाओ,
एसे ओ मोयो, दा पर्तिजानो,
तु मी देवी सेप्पेलीर।
(कतै म पनि समर्थक भएर मरेँ भने
अलविदा सुन्दरी, अलविदा सुन्दरी, अलविदा
कतै म पनि समर्थक भएर मरेँ भने
तिमीले मलाई जमिनमुनि गाड्नुपर्छ)
गीतले अगाडि भन्छ:
ए सेप्पेलीरे लासुईन मोन्टान्या,
ओ बेला चाओ, बेला चाओ,
बेला चाओ, चाओ, चाओ,
ए सेप्पेलीरे लासुईन मोन्टान्या,
सो तो लोम्ब्रा दीन बेल फियोर।
(हो मलाई त्यहाँ पहाडमुनि गाड
अलविदा सुन्दरी, अलविदा सुन्दरी, अलविदा
हो मलाई त्यहाँ पहाडमुनि गाड
सुन्दर फूलको छायाँ पर्ने गरी गाड)
विश्वयुद्धपछि इटालीका जनताले मुसोलिनोको तानाशाही शासनविरूद्ध विद्रोह गरे। त्यस क्रममा इटालीका सडकहरूमा फेरि 'बेला चाओ' घन्कियो।
यसरी इटालीका शोषित किसान महिला, युद्धमा हारेका सैनिक र पछि जनविद्रोहका क्रममा प्रयोग भएको यो गीत बिस्तारै युरोपभरि प्रतिकारको प्रतीक बन्दै गयो।
युरोपका विभिन्न फुटबल टिम र समर्थकहरूले प्रतियोगिता अगाडि वा पछाडि समूहमा यो गीत गाउन थाले।
नेटफ्लिक्स सिरिज 'मनी हाइस्ट' ले इटालीको यो लोकगीतलाई आज विश्वव्यापीकरण गरेको छ र युरोप मात्र होइन, संसारकै प्रतिकार-गीतमा रूपान्तरण गरेको छ।
