नेपालको पहाडको काखमा धानी भरिएको हरियो गाउँमा हाम्रो एउटा पुरानो घर थियो। घर माटोले पोतिएको अनि खरको छानोले ढाकिएको गाउँको जीवनशैलीको प्रतीक थियो। आँगनको बिचमा ठिंग उभिएको विशाल पिपलको रूखले यसलाई झन् पवित्र र शान्त बनाएको थियो। यो घरमा बसेर हामीले केवल आश्रय मात्र पाएनौँ, यहाँ हामीले जीवनको सजीवता र मौलिकतामा रमाउने कला पनि सिक्यौँ।
बिहानको पहिलो झुल्केको घामले जब हाम्रो खरको छानो चुम्थ्यो, सुनौलो रङमा चम्किने छानोले गाउँको अन्य घरहरूलाई पनि जीवितजस्तो देखाउँथ्यो। चरा–पन्छीहरूको मधुर आवाजले बिहानको शान्त वातावरणलाई संगीतले भरिदिन्थ्यो। चिसो हावाको स्पर्शले हामीलाई न्यानो ओढ्न बाध्य पार्थ्यो, तर गाउँको त्यो चिसोपनमा पनि जीवनको मिठास झल्किन्थ्यो।
हाम्रो घरको आँगनमा एउटा सानो तर हराभरा बगैँचा थियो। आमाले माया गरेर रोपेका गुलाफ, मखमली र सूर्यमुखीका फूलहरूले बगैँचालाई सजाएर राख्थे। बगैँचामा घुम्ने चरीहरू, फूलहरूको सुगन्ध अनि मधुमाखीको गुन्जनले आँगनलाई सदैव उत्सवमय बनाइराख्थ्यो।
आमाले बिहानै बगैँचामा पानी हाल्न जानुहुन्थ्यो, म पनि उहाँलाई पछ्याउँदै जान्थेँ। त्यहाँका फूलहरूमा झरेका थोपा देख्दा यस्तो लाग्थ्यो, मानौँ ती फूलहरू प्रकृतिको आँसु झैँ ताजगीले भरिएका छन्।
भान्सा कोठामा आमाको सधैँ चलायमान उपस्थिति हुन्थ्यो। गाउँमा बनेको आगोको भाँडोमा मकैको पिठो र पानीको मिठो मिश्रणबाट तयार पारिने कोदोको ढिँडो हाम्रो प्रिय भोजन थियो। आमाले बनाउनु भएको ढिँडोको सजीव स्वादमा गाउँको माटो, यहाँको खनजोत अनि हाम्रो परिश्रमको मिठास मिसिएको हुन्थ्यो।
ढिँडो खाने बेला हामी सबै परिवार भेला भएर एकअर्कासँग हाँस्दै, रमाइलो गर्दै भोजन गर्थ्यौँ। ढिँडो सँगसँगै ताजा घ्यू, हरियो सागको झोल र धुलो खुर्सानीले बनाइएको अचारको स्वादले हाम्रो पेट मात्र होइन, हृदय पनि भरिन्थ्यो।
बुबाको दिन भने गाईको गोठमा सुरु हुन्थ्यो। गोठमा गाईको घण्टीको टुन-टुन आवाज र गाई दुहुँदा निस्किने ताजापनको सुगन्धले बिहानको हावा मिठासले भरिन्थ्यो। गाईको दूधको सघनता, त्यसको ताजापन अनि त्यसको स्वादले हामीलाई जीवनको प्राकृतिक मिठासको महत्त्व बुझाउँथ्यो। बुबाले हामीलाई गाउँको पुराना कथा सुनाउनुहुन्थ्यो, जसमा गाउँको जीवनशैलीको सजीवता र संघर्षको कहानी बुनेका हुन्थे।
घरको अगाडि बिस्तारिएको खुला आकाश जसमा साँझपख ताराहरू चम्किन्थे, चन्द्रमाको प्रकाशले आँगनको माटोलाई शीतलता दिन्थ्यो। म कहिलेकाहीँ बार्दलीमा चढेर हिमालको दृश्य हेर्थेँ। हिमालको त्यो उचाइ, त्यसको सफेदी अनि त्यसको अडिगता— यी सबैले मलाई जीवनका कठिनाइहरू सामना गर्ने प्रेरणा दिन्थ्यो। सगरमाथाको त्यो शून्यता, त्यसको शीतलता र विशालता मलाई कहिल्यै भुलिनसक्ने पाठ दिन्थ्यो।
त्यस बेला गाउँलेहरूको जीवन सादगीपूर्ण तर सजीव थियो। बिहानको काम, दिउँसोको रमाइलो, अनि बेलुकीको गफ— यी सबैमा जीवनको सुन्दरता थियो। चौतारीमा बसेर गाउँलेहरू गाउँका कुरा गर्थे, हामी बालबालिकाहरू भने आँगनमा दौडधुप खेल्थ्यौँ। गाउँको त्यो शुद्ध हावा, त्यसको शान्त वातावरण र मानवता भरिएको जीवनशैली— यी सबैले मलाई जीवनको असली मूल्य बुझेको अनुभूति दिलाउँथ्यो।
गाउँमा समय बिस्तारै परिवर्तन हुँदै गयो। आधुनिकता भित्रियो, नयाँ-नयाँ घरहरू बने तर हाम्रो खरको छानोको घर भने आफ्नो मौलिकतामा ज्युँका त्युँ रहिरह्यो। छानोको खरले हामीलाई शीतलता दिन्थ्यो, माटोको पर्खालले हामीलाई सुरक्षा दिन्थ्यो र बगैँचाका फूलहरूले हाम्रो मनलाई खुसी दिन्थ्यो।
गाउँ छोडेर मैले सहरको जीवनमा पाइला टेकेँ तर मेरो मन सधैँ गाउँको त्यो घरमै बाँधिएर रहिरह्यो। मेरो हृदयको एउटा हिस्सा सधैँ त्यहीँ थियो जहाँ मैले जीवनको पहिलो पाठ सिकेँ। जीवनका हरेक कठिनाइ र चुनौतीहरू सामना गर्दा मलाई सधैँ हाम्रो खरको छानोमुनिको घरको याद आउँछ।
यो घर केवल चार पर्खालहरूको संरचना थिएन। यो घरले हाम्रो परिवारको माया, स्नेह र समर्पणलाई थाम्यो। यहाँका हरेक कुनामा हाम्रो बाल्यकालको मिठास छ। हरेक ढोकामा हाम्रो आमाबुबाको आशीर्वाद छ। हरेक झ्यालमा जीवनको उज्यालो छ। र हरेक कोठामा हाम्रो सानो संसारको सजीवता पाइन्छ।
समयले कस्तो पनि परिवर्तन ल्याओस्, यो घर मेरो जीवनको अभिन्न हिस्सा हुनेछ। चाहे जीवनले मलाई कति नै टाढा लैजाओस्, मेरो मन सधैँ यस घरको चौघेरा भित्र सुरक्षित, प्रेमपूर्ण अनि ममतामय रहनेछ। यो घरको स्मृति मेरो हृदयको अटल धरोहर हो, जसलाई कहिल्यै भुल्न सक्दिनँ।
यस घरको कथा कहिल्यै समाप्त हुनेछैन किनकि यो केवल इँटा र माटोले बनेको संरचना होइन, यो मेरो जीवनको अडिग आधारशिला हो। यो हाम्रो परिवारको प्रेम र ममताको कहिल्यै नटुट्ने धागो हो।
