पछिल्लो आठ महिनादेखि नेपाल आयल निगम निरन्तर घाटामा गइरहेको छ। अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा लगातार पेट्रोलियम पदार्थको मूल्य वृद्धि भएसँगै निगम घाटामा गएको हो।
विश्व बजारमा कच्चा तेलको मूल्यमा भइरहेको अस्वाभाविक वृद्धिले संसारभर नै पेट्रोलियम पदार्थको मूल्य बढेको छ। कच्चा पदार्थमा भएको मूल्य वृद्धिको अनुपात हेर्ने हो भने निगम अझै नाफामा जाने संकेत देखिँदैन।
चालु आर्थिक वर्षको तीन महिना (साउन–भदौ–असोज) मा मात्रै ६ अर्ब ६७ करोड रूपैयाँ घाटा भएको निगमका प्रवक्ता विनितमणि उपाध्यायले जानकारी दिए।
यसैगरी मूल्य वृद्धि हुने हो भने अक्टोबर अन्त्यसम्ममा घाटा नौ अर्ब पुग्ने उनी बताउँछन्।
‘अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा तेलको मूल्य घट्ने संकेत देखिएको छैन। अझै बढ्दै गएको छ,’ उनले भने।
उनका अनुसार निगमसँग मूल्य स्थिरीकरण कोषमा करिब ११ अर्ब रूपैयाँ बाँकी छ। मासिक यही क्रमले घाटा हुने हो भने निगमसँग भएको पुँजीले दुई-तीन महिना मात्रै धान्न सकिने छ।
निगम घाटामा गएको यो पहिलो पटक भने होइन। विगतमा पनि सार्वजनिक संस्थानको जग्गा राखेर सरकारले निगमलाई इन्धन ल्याउन ऋण दिएको थियो।
मूल्य नघट्ने हो भने अहिले पनि सोही दिन नदोहोरिएला भन्न नसकिने प्रवक्ता उपाध्याय बताउँछन्।
निगमले एलपी ग्यासको कारोबारमा भएको अत्यधिक घाटालाई न्युनीकरण गर्न घरायसी र व्यवसायिक रूपमा छुट्टाछुट्टै तौलको सिलिन्डर बनाइ बिक्री गर्ने योजना चालु आवको कार्यक्रममा राखेको छ। उक्त कार्यक्रम सञ्चालनका लागि अध्ययन भइरहेको पनि निगमका एलपिजी विभागका निर्देशक नेत्र काफ्लेले जानकारी दिए।
‘त्यसका लागि नियमावली संशोधन गर्नुपर्छ, छलफल गर्दैछौं,’ काफ्लेले भने।
उनका अनुसार नियमावलीमा १९, १४.२ र ५ केजीको सिलिन्डर बजारमा पठाउन पाइने उल्लेख छ। हाल बजारमा भने १४.२ केजीका सिलिन्डर नै चल्तीमा छन्।
त्योभन्दा बढी केजीका सिलिन्डर बनाएर व्यवसायिक प्रयोजनका लागि दिन निगम जुटेको छ। तर त्यसले टुंगो भने पाइसकेको छैन।
उनका अनुसार बढी सिलिन्डरका ग्यास निगमको लागत मूल्य बिक्री हुनेछ। घरायसीको ग्यास भने सहुलियत दरमा बिक्री हुँदै आएको छ।
हाल आरती स्टिल र जगदम्बा स्टिलले निगमको लागत मूल्यमै ग्यास लैजाने गरेको उनले जानकारी दिए। उपभोक्तालाई सरल मूल्यमा इन्धन दिन सरकारले इन्धनमा लगाउँदै आएको कर घटाउन पर्ने उपभोक्ताकर्मीहरूको भनाइ छ।
इन्धनको कर घटाउन अर्थमन्त्रालयसँग अनुरोध गरिएको वाणिज्य तथा आपूर्ति सचिव दिनेश भट्टराईले जानकारी दिए।
अक्टोबर १६ मा आइओसीबाट प्राप्त नयाँ मूल्यसूचीअनुसार पेट्रोलमा प्रतिलिटर ५ रूपैयाँ ७७ पैसा, डिजेल र आन्तरिक तथा अन्तर्राष्ट्रिय हवाई इन्धनमा प्रतिलिटर सात रूपैयाँ नौ पैसा वृद्धि भएको छ।
पन्ध्र दिनमा पेट्रोल बिक्रीबाट ४० करोड ५३ लाख, डिजेल बिक्रीबाट एक अर्ब नौ करोड, आन्तरिकतर्फको हवाई इन्धन बिक्रीबाट ११ लाख रूपैयाँ र एलपी ग्यास बिक्रीबाट ७५ करोड ७० लाख गरी दुई अर्ब २२ करोड छ लाख घाटा हुने निगमको प्रक्षेपण छ।
मट्टितेल बिक्रीबाट भने दुई करोड ३३ लाख र अन्तर्राष्ट्रियतर्फको हवाई इन्धन बिक्रीबाट ९५ लाख नाफा हुने देखिएको छ।
तर मट्टितेल र अन्तर्राष्ट्रिय हवाई इन्धन बिक्री न्यून भएकाले घाटा पूर्तिमा धेरै सहयोग नहुने निगमको भनाइ छ।
पेट्रोलको खरिद मूल्य प्रतिलिटर ७६ रूपैयाँ सात पैसा, डिजेल प्रतिलिटर ७८ रूपैयाँ २८ पैसा, मट्टितेल ६५ रूपैयाँ ६० पैसा र आन्तरिक तथा अन्तर्राष्ट्रिय हवाई इन्धनको मूल्य प्रतिलिटर ७३ रूपैयाँ २४ पैसा छ।
खरिद मूल्यमा सरकारी कर तथा मूल्य अभिवृद्धि कर पेट्रोलमा ५६ रूपैयाँ ९८ पैसा, डिजेलमा ३९ रूपैयाँ ६६ पैसा, मट्टितेलमा १९ रूपैयाँ ६९ पैसा, आन्तरिक हवाई इन्धनमा १३ रूपैयाँ ११ पैसा, अन्तर्राष्ट्रिय हवाई इन्धनमा चार रूपैयाँ ६८ पैसा र एलपी ग्यास सिलिन्डरमा २५० रूपैयाँ ८१ पैसा अतिरिक्त शुल्क लाग्ने गरेको छ।
त्यस्तै, निगमले कार्यालय सञ्चालन, इन्धन मौज्दात, ब्याज, प्राविधिक, ह्रास लगायत विभिन्न शीर्षकमा गरी प्रतिलिटर पेट्रोलमा एक रूपैयाँ ९६ पैसा, डिजेलमा एक रूपैयाँ ५६ पैसा, मट्टितेलमा एक रूपैयाँ ४६ पैसा, मट्टितेलमा एक रूपैयाँ ४६ पैसा, आन्तरिकतर्फ हवाई इन्धनमा एक रूपैयाँ ४५ पैसा, अन्तर्राष्ट्रियतर्फ हवाई इन्धनमा एक रूपैयाँ ४३ पैसा र प्रति सिलिन्डर ग्यासमा ११ रूपैयाँ ३८ पैसा थप जोड्ने गरेको छ।
ढुवानी भाडा र बिक्रेताको मुनाफा गरी पेट्रोलको कुल लागत मूल्य प्रतिलिटर एक सय ४५ रूपैयाँ एक पैसा, डिजेलको एक सय २७ रूपैयाँ १६ पैसा, मट्टितेलको ९३ रूपैयाँ ४१ पैसा, आन्तरिकतर्फ हवाई इन्धनको ९० रूपैयाँ ५६ पैसा, अन्तर्राष्ट्रियतर्फ हवाई इन्धनको ८२ रूपैयाँ १३ पैसा र ग्यासको लागत मूल्य प्रति सिलिन्डर एक हजार नौ सय ६१ रूपैयाँ ८८ पैसा छ।
काठमाडौंमा पेट्रोलको खुद्रा बिक्री मूल्य प्रतिलिटर एक सय ३० रूपैयाँ तोकिएको छ। यस्तै डिजेल र मट्टितेलको मूल्य प्रतिलिटर एक सय १३, आन्तरिकतर्फ हवाई इन्धनको मूल्य प्रतिलिटर ८६ रूपैयाँ, अन्तर्राष्ट्रियतर्फ हवाई इन्धन प्रतिलिटर ०.७७० अमेरिकी डलर र एलपी ग्यासको मूल्य प्रति सिलिन्डर एक हजार चार ५० रूपैयाँ तोकिएको छ।
निगमका अनुसार भारतले अक्टोबरमा हालसम्म १४ पटक मूल्य वृद्धि गरिसकेको छ। भारतीय बजार रक्सौलको तुलनामा नेपालतर्फ पेट्रोल प्रतिलिटर ४८ रूपैयाँ ८२ पैसा, डिजलमा ५२ रूपैयाँ ७३ पैसा, अन्तर्राष्ट्रिय हवाई इन्धनमा प्रतिलिटर ०.०६ अमेरिकी डलर र ग्यासमा प्रति सिलिन्डर १७५ रूपैयाँ ६५ पैसा सस्तो छ।
भारतीय सीमा क्षेत्रमा पेट्रोलको मूल्य प्रतिलिटर १७७ रूपैयाँ ३२ पैसा, डिजेलको मूल्य प्रतिलिटर १६४ रूपैयाँ २३ पैसा र ग्यासको मूल्य प्रति सिलिन्डर एक हजार ६०५ रूपैयाँ ६५ पैसा छ।
सीमावर्ती क्षेत्र वीरगञ्जमा पेट्रोलको खुद्रा मूल्य प्रतिलिटर एक सय २८ रूपैयाँ ५० पैसा, डिजेलको मूल्य एक सय ११ रूपैयाँ ५० पैसा र ग्यासको मूल्य प्रति सिलिन्डर एक हजार चार सय ३० रूपैयाँ छ।
